Posted in English 5th grade

How Fly saved the river

How Fly saved the river

There was once a river so beautiful that all the animals came to drink from it. One day a giant moose came to this river.

“He’s so big!” cried out a beaver named Barney.

“Even bigger than Big Bear,” added Betty, another beaver.

“He sure is thirsty,” noticed Marty, a muskrat/ մշկառնետ/.

“He’s drinking so much that the river is going down!” yelled Mary, another muskrat.

The animals grew worried.

“Our beaver dams will be destroyed,” warned Barney.

“And we’ll have no water to drink,” said Mary.

Big Bear, who had been listening to the whole time said, “Let’s meet tonight and plan how to get rid of this pest.“

“Count me in!” added Fly.

All the animals laughed at Fly. How was such a tiny creature going to help?

As the sky grew dark, Fly joined the others on the riverbank.

“So, what’s the plan?” he asked.

Barney started by saying, “I will gnaw on that moose’s legs until he runs away.“

“But he’ll kick you with his big strong hooves!”, warned Betty.

“Oh,” said Barney. “I didn’t think of that.”

“We need another plan,” both muskrats said at the same time.

“I am the strongest,” said Big Bear. “I’ll fight that moose.”

“But the moose is twice your size!” said Fly.

The beavers and muskrats all said to Fly, “Be quiet. You are the weakest of all.”

The next morning, Bear was worried. Was Fly right? Was the moose truly twice his size?

“Bear hurry!” said the muskrats.

But Big Bear did not move.

“I’m… I’m… scared,” he replied.

“Maybe we should try my plan,” Fly admitted. But all the other animals just laughed at Fly.

So, Fly flew onto the moose’s back. Holding on tightly, he bit the moose as hard as he could.

“Ouch!” cried the moose.

Fly flew up and bit the moose’s ear.

“Stop it!” the moose yelled.

“I’ll never stop,” said Fly, as he flew around and bit the moose on its leg.

The moose was unable to stop Fly, so he turned and ran. The animals never saw him again.

That night, the beavers made fish stew. The muskrats danced a special dance in honour of Fly.

“Hooray for Fly!” they all sang.

“You see,” began Fly, “even the weakest animal can beat the strongest if he uses his brain.”

  • Տեքստի ընդգծված նախադասությունները դարձրու հարցական և ժխտական:
  • Դուրս գրիր անանոթ բառերը։
  • Сried out – Բղավեց
  • Beaver –
  • Hooves – սմբակներ
  • Yelled – Բղավեց
  • Rid – Ազատվել
  • Pest – Վնասատու
  • Gnaw – Կրծոտել
  • Moose – Մոզ
  • Weakest – Ամենաթույլ
  • Tightly – Սերտորեն
  • Stew – Շոգեխաշել
  • Տեքստից դուրս գրիր ածականները` beautiful, big, thirsty, worried, tiny, dark, strong, quiet
  • Տեքստից դուրս գրիր մակբայերը՝ beautifuly, tightly, weakest, bigger, strongest․
  • Ին՞չ կենդանիներ կան տեքստում, դուրս գրիր, ին՞չ հետաքրքիր փաստեր գիտես կենդանիների մասին, համացանցից դուրս հանիր և պատրաստիր նյութ հետևյալ վերնագրերով՝ <<Do you know?>> կամ <<It is intersting to know>>

Do you know?

  1. Bears have the largest relative brain size of any carnivore! 
  2. Wild brown bears use rocks as a tool to scratch an itchy spot. 
  3. Black bear cubs do as their mothers do! A study has shown that bears reared in the wild forage independently whereas bears reared by mothers who typically forage on food made available by humans adopt their mother’s foraging style.  
  4. Bears can develop strong attachments to other bears. Following the death of his sister, an 18-year-old captive male brown bear only slept for a third of the time he did before, and spent more time inactive, compared with when his sister was alive. It is likely that the two had developed a close bond, and the loss was greatly felt.  
  5. Brown bears in Scandinavia know they are being hunted. Solitary bears subject to hunting change their usual activity pattern to increase their safety and outsmart the hunters! 
  6. Play behaviour is key to surviving in the wild. The more that brown bear cubs play, the more likely they are to survive to adult independence. Researchers found that this was unaffected by other factors such as food, maternal characteristics, and health, suggesting that lots of play is essential for growing bears to reach independence.
  • Ընտրիր ճիշտ տարբերակը
  1. Why didn’t the other animals think Fly’s plan would work?
    a) Bear was too scared.
    b) Fly was too small.
    c) The moose was too fast.
    d) Fly had a broken wing.
    2) What problem was the moose causing?
    a) He was destroying the animals’ homes.
    b) He was being mean to the animals.
    c) He was drinking too much water.
    d) He was eating all their food.
    3) Which line from the story shows that Fly is determined (strong-minded)?
    a) “I’ll never stop.”
    b) “Hooray for Fly!”
    c) “But the moose is twice your size!”
    d) “So, what’s the plan?”
    4) Fly is the smallest animal in the story. In what way is he the strongest? Explain
    your answer.
    5) What was the moose doing that made the animals call him a pest?
    6. How Fly Saved the River
  • Տեղադրիր a, an, some,  any
  1. Please get ………bread from the baker’s.

a)any

b) a

c) an

d) some

2. We need …..money to buy …..present  for ……mother’s Birthday.

a) any

b) a

c) an

d) some

Dad, there are …..letters for you.

a) any

b) a

c) an

d) some

4. There aren’t …… books on the shelf.

a) any

b) a

c) an

d) some

5. It is …….elephant.

a) any

b) a

c) an

d) some

6. Thanks a lot. Can I have ……water first?

a) any

b) a

c) an

d) some

7. It is …………very interesting story about animals.

a) any

b) a

c) an

d) some

  • Կարդա հետևյալ տեղեկությունները կենդանիների մասին և ընտրիր, թե յուրաքանչյուր հատվածը որ կենդանու մասին է՝ cat, dog, hamster, lizard, fish, parrot
  1. It is a good friend. Takes it out for walks every day. Feed it meat and give it water to drink.

It is …………..

2.  It needs an aquarium to swim. Change the water and clean the quarium regulary. Feed your pet special food once a day.

It is a …………

3. It needs a warm house. It needs rocks and plants to climb on. Feed it insects, spiders, mice or rats and give it water to drink.

It is a ……….

4. It is very friendly and likes to play outside. It sleeps a lot and needs a quiet and warm place to rest. Feed it special biscuits, meat or fish and water to drink.

It is a ………….

5. It needs a cage where it can run around and a box to sleep in. Feed your pet seeds, nuts, fruit and vegetables and give water to drink.

It is a ………….

6. It needs a big cage. Don’t forget to clean the cage. Pet your pet fly outside the cage regularly. Feed your pet seeds and give water to drink

.It is a ………….

Adjective /Ածականներ/& Adverb Մակբայեր/

Ածականները գործածում ենք գոյականների և դերանունների հետ․ Ածականները գրում ենք գոյականներից կամ դերանուններից առաջ։

  • I have a black cat.
  • He dropped the hot plate.

Մակբայները գործածում ենք բայերի հետ, նկարագրում ենք բայերին՝

  • She sang loudly.
  • He speaks slowly.

Մակբայը կազմվում է ածականին ավելացնելով –ly- մասնիկը՝

Bad-badly, sad-sadly

Մակբայների համեմատական և գերադրական աստիճանները կազմում ենք օգտագործելով more և most

  • She sang more loudly than her friend.
  • She sang most loudly in the class.

Օրինակներ՝

  • Careful զգույշ (ածական): He is always careful.
  • Carefully (մակբայ): She put the glasses down carefully.
  • Quiet հանգիստ(ածական): This is a quiet room.
  • Quietly (մակբայ): She spoke quietly.
  • Bad վատ (ածական): This coffee is bad!
  • Badly (մակբայ): He sings badly!

Եթե ածականը վերջանում է  ‘y’, ապա ‘y’ դառնում է ‘i’ and այնուհետ ավելացնում ենք  ‘ly’. Եթե ածականը վերջանում է ‘le’, ‘e’ սզվում է, և ավելանում է ‘y’.

  • Happy ուրախ (ածական): She looks very happy.
  • Happily մակբայ): He sang happily.
  • Gentle նուրբ (ածական): It’s a gentle cat.
  • Gently (մակբայ): He stroked the cat gently.

Կան բացառություններ՝

  • Fast արագ (ածական): That’s a fast car.
  • Fast (մակբայ): She walks fast.
  • Early շուտ (adjective- ածական): She was early for the meeting.
  • Early (adverb-մակբայ): He arrived early.
  • Late ուշ (adjective): He is always late!
  • Late (adverb): He got up late this morning (‘lately’ is also an adverb but means ‘recently’).
  • Good լավ (adjective): That is a good book.
  • Well (adverb): She did well on the exam (‘well’ can also be an adjective; see below).
  • Hard դժվար (adjective): Maths is hard!
  • Hard (adverb): She tried hard (‘hardly’ is also an adverb, but means ‘almost none’; see below).

Կարդա և համեմատիր՝

She is a slow reader.            She reads slowly.

He is a quick runner.          He runs quickly.

She is a bad cook.                   She cooks badly.

He is a good footballer.       He plays football well.

Լրացրեք some or any վարժ: 1վարժ: 2

Լրացրեք ածական/ adjective/ կամ մակբայ/ adverb/` վարժ: 1, վարժ: 2

Posted in Uncategorized

Կորած տերևը կամ տերևի ճամփորդությունը

Մի գարնան առավոտ, ուժեղ քամի էր, մի ծառ կար, այդ ծառից մի տերև ընկավ։ Մի քանի րոպե պտտվելուց հետո, քամին նրան տարավ մի մեծ այգի, այնտեղ ամբողջությամբ վարդագույն էր և շատ ու շատ ծառեր(սակուրաներ)։ Տերևը մնաց հիացած, քամին շարունակեց տերևի ճամփորդությունը։ Այս անգամ նա տարավ նրան մի մեծ գետի մոտ։ Այն ամբողջովին վառ կանաչ էր, տերևը հիացած նստեց նավը, իսկ քամին նավով տարավ նրան ուրիշ, հիասքանչ տեղ․․․։

Նա տարավ նրան մի թանգարան։ Այնտեղ հին ոսկե տերևներ էին, որը ամեն մեկը չէր կարող տեսնել նրանց։ Նրանք շատ թանգ էին։ Իսկ թանգարանից դուրս մի անհավատալի տեսարան էր։ Տերևը մնաց ապշած այդ հիանալի ճամփորդությունով։ Սակայն մի շատ անսպասելի բան պատահեց, թանգարանի աշխատողը ուզեց բռնի այդ տերևին որպեսզի սարքի նրան թանգարանի ևս մեկ տերև։ Նա բռնեց այդ տերևին, և պարզվեց, որ այդ տերևները իրականում ոսկե չէին, այլ ուղղակի ոսկեգույն ներկած, նաև նրանց տանջում էին։ Արդեն թանգարանի մեջ, տերևը պատմեց մյուսներին, որ նրանք իրականում ոսկուց չէին և նա թաքուն պատմեց այդ ամենը քամուն, քամին եկավ և իր ուժով բոլորին տարավ իր հարազատ ծառի մոտ։

Posted in Մայրենի

«Ով իր մորթին փոխի` ջուխտ գնդակի կհանդիպի»

«Ով իր մորթին փոխի` ջուխտ գնդակի կհանդիպի»

Հին ժամանակ մի ագահ որսորդ է լինում։

Էդ որսորդը շատ քարայծեր ու ոչխարհներ է սպանում, բայց աչքը չի կշտանում։ Մի օր էլ կնոջն ասում է․

-Ես դրանց կենդանի պիտի բռնեմ։

Ասում է, հրացանն առնում է սար է բարձրանում, մի շատ խոշոր արու այծ է սպանում։ Տիկ է հանում էդ այծին, մտնում մորթու մեջ, ահագին եղջյուրներն էլ ամրացնում իր գլխին ու այդպես գնում լեռան ծերպերը, ուր քարայծերն էին թաքնվում։

Ժայռի տակով նա զգուշությամբ մոտենում է այծերի հոտին, էն մտքով, որ նրանց խաբի ու կենդանի-կենդանի բռնի։

Էդտեղ մի որսորդ դարան մտած՝ որսի է սպասելիս լինում։ Էդ որսորդը տեսնում է մի ահագին քարայծ կամաց-կամաց գնում է դեպի մառախուղի մեջ հազիվ երևացող հոտը։ Հրացանը մեկնում է, որ կրակի, մեկ էլ մտածում է․ «Շատ է մեծ, վայ թե մի գնդակով չընկնի»։

Իր հին հրացանի փողից մի մեծ կլոր գնդակ էլ է ներս գցում, շամփուրով ամրացնում և զույգ գնդակներն էլ արձակում է քարայծի վրա։ Կրակելուն պես մի մարդկային ճիչ է լսում։ Վազում տեսնում է, որ իր սպանածը մարդ է՝ այծի մորթու մեջ․․․

-Այ մարդ, ինձ ինչի՞ տակ գցեցիր,- գոչում է որսորդը սարսափած։

Այդտեղ այծի մորթով մարդը պատմում է իր ագահության ու խորամանկության մասին և հոգին փչում է։

Որսորդը նրան թաղում է, գերեզմանին մի տափակ քար է գցում ու վրան փորագրում հետևյալ խրատական ու իմաստալից խոսքը։

«Ով իր մորթին փոխի՝ զույգ գնդակի կպատահի»։

Այս պատմվածքը սովորեցնում է չլինել ագահ, ինչ ունես գոնե դրանից գոհ լինես։

Posted in բնագիտություն

Մթնոլորտի պահպանությունը և մարդու առողջությունը

Մթնոլորտի դերն ու նշանակությունը մարդու կյանքում և ընդհանրապես Երկիր մոլորակի համար անգնահատելի են: Մթնոլորտը մեր մոլորակը պաշտպանում է հսկա երկնաքարերից և Արեգակից Երկիր ներխուժող ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումից: Մթնոլորտի շնորհիվ է, որ տեղի է ունենում ջրի շրջապտույտը: Առանձնակի կարևոր է մթնոլորտի դերը մարդու կյանքում: Առանց օդի մարդը կարող է ապրել ընդամենը րոպեներ:
Ուստի մոլորակի յուրաքանչյուր բնակչի պարտքն է պահպանելու ա­նաղարտ պահելու մթնոլորտը, որպեսզի Երկրի վրա կյանքը շարունակվի: Մթնոլորտի աղտոտումը կատարվում է երկու ճանապարհով՝ բնական և մարդածին:

Բնական աղտոտման աղբյուրներն են հրաբուխները, փոշեհողմը, ան­տառների հրդեհը և այլ բնական երևույթները: Մարդածին աղտոտման աղբյուրներն են արդյունաբերությունը, գյուղատնտեսությունը և տրանսպորտը:
Մթնոլորտի աղտոտման ամենամեծ բաժինը պատկանում է տրանս­պորտին, մասնավորապես՝ ավտոմոբիլայինին, որն արտանետում է մեծ քանակությամբ ածխաթթու գազ:
Մթնոլորտի աղտոտման մյուս խոշոր աղբյուրն արդյունաբերությունն է, մասնավորապես՝ քիմիականը, վառելիքայինը, մետաղաձուլությունը և այլն: Մթնոլորտն աղտոտվում է նաև գյուղատնտեսության մեջ օգտագործ­վող թունաքիմիկատներով, օրգանական նյութերի այրումից առաջացած գազերով:
Այդ ամենի հետևանքով օդում նվազում է թթվածնի քանակությունը, ա­վելանում է ածխաթթու գազի քանակը, ինչը նպաստում է օդի տաքացմանը և կլիմայի փոփոխությանը: Արտանետված գազերը քայքայում են նաև օ­զոնի շերտը, որը պաշտպանում է օրգանական աշխարհն ուլտրամանու­շակագույն ճառագայթումից:
Հետևաբար՝ այսօր առանձնապես հրատապ է մթնոլորտի պահպա­նության խնդիրը:
Մթնոլորտի անաղարտության պահպանման հիմնական ուղին չաղ­տոտելն է:
Անհրաժեշտ է էներգիայի ավանդական աղբյուրների օգտագործումից աստիճանաբար անցնել Արեգակի, քամու էներգիայի օգտագործմանը, ո­րոնք չեն աղտոտում մթնոլորտը:
Քանի որ ավտոմոբիլային տրանսպորտը մթնոլորտի ամենամեծ աղ­տոտողն է, ուստի այսօր հսկայական աշխատանքներ են կատարվում ավ­տոմեքենաների շարժիչների տեխնիկական կառուցվածքը բարելավելու ուղ­ղությամբ: Դրա շնորհիվ կնվազի թունավոր արտանետումների քանակը: Մթնոլորտի մաքրության պահպանման գործում անփոխարինելի դեր են կատարում անտառները, բնակավայրերի կանաչ գոտիները, զբոսայգիները, պուրակները: Ուստի անհրաժեշտ է ոչ միայն դրանք պահպանել, այլև՝ աստիճանաբար ընդարձակել: Անտառները ոչ միայն օդը հարստաց­նում են թթվածնով, այլև՝ իրենց սաղարթով կլանում են փոշու, մրի և այլ նյութերի մասնիկները:
Մթնոլորտ արտանետվող զանազան թունավոր գազերը, ծուխը, փոշին, մուրը և այլ նյութեր վտանգավոր են մարդկանց առողջության համար: Դրանք կարող են թափանցել մարդու շնչառական օրգանները և նույնիսկ քաղցկեղի պատճառ դառնալ: Այդ նյութերն առաջացնում են նաև մաշկային հիվանդու­թյուններ, վնասում նյարդային համակարգը:
Խոշոր քաղաքներում բնակչության առողջությունն ավելի է վտանգ­ված, որովհետև մթնոլորտն այդտեղ ավելի շատ է աղտոտված ավտոտ­րանսպորտի արտանետումներով:
Մթնոլորտի անաղարտության պահպանումն առաջին հերթին ամբողջ բնության և ամենագլխավորը, մարդու առողջության գրավականն է:

Հարցեր և առաջադրանքներ

  1. Ի՞նչ նշանակություն ունի մթնոլորտը Երկրի համար:

Մթնոլորտը մեր մոլորակը պաշտպանում է հսկա երկնաքարերից և Արեգակից Երկիր ներխուժող ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումից:

  1. Որո՞նք են մթնոլորտն աղտոտող հիմնական աղբյուրները:

Տրանսպորտները և աղտոտումները։

  1. Ի՞նչ նյութերով է աղտոտված մթնոլորտը:

բնական և մարդածին։

  1. Մթնոլորտի անաղարտության պահպանման ի՞նչ ուղիներ գիտեք:

Շատ ուղիներ կան, բայց հիմնականը չաղտոտելն է։

  1. Աղտոտված մթնոլորտն ի՞նչ հիվանդություններ կարող է առաջացնել։

Դրանք կարող են թափանցել մարդու շնչառական օրգանները և նույնիսկ քաղցկեղի պատճառ դառնալ: Այդ նյութերն առաջացնում են նաև մաշկային հիվանդու­թյուններ, վնասում նյարդային համակարգը:

  1. Ձեր բնակավայրում մթնոլորտն աղտոտող ի՞նչ աղբյուրներ գիտեք:
Posted in Մայրենի

Հնարագետ ջուլհակը

  1. Կարդա՛ Ղ․ Աղայանի «Հնարագետ ջուլհակը» պատմվածքի երրորդ  մասը:
  2. Կատարի՛ր պատմվածքի տակ գտնվող առաջադրանքներից 1-ինը, 2-րդը (միայն երրորդ մասի)։
  3. Վերնագրի՛ր երրորդ մասը: Վերջաբանը․․․։
  4. Մտածի՛ր և գրի՛ր հարցեր երրորդ մասի վերաբերյալ:
  1. Պատմվածքի երկրորդ մասը սովորիր պատմել։

Համբավ-լուր

Անհամար-Անթիվ

  1.  Կարդա՛ Ղ․ Աղայանի «Հնարագետ ջուլհակը» պատմվածքի առաջին մասը:
  2. Կատարի՛ր պատմվածքի տակ գտնվող առաջադրանքներից 1-ինը, 2-րդը (միայն առաջին մասի)։

Լուռ ու մունջ- լուռ

տեսնե ի՞նչ բան է, ի՞նչ է դերվիշի ուզածը, ինչո՞ւ է ժողովրդին սարսափի մեջ գցել-

Դատարկ-փուչ

երկյուղ-վախ

լուն ուղտ շինելով-Չափազանցել, մեծացնել, փոքրիկ՝ աննշան բանին մեծ նշանակություն տալ:

միմյանց-իրար

ունքը շինելու տեղ, աչքն էլ հանեցին-Որևէ բան բարելավելու կամ հաջողեցնելու փոխարեն ավելի մեծ վնաս պատճառել՝ ավելի փչացնել:

ժանտախտով պիտի դատարկես մեր երկիրը

սաստկացավ-եծ ուժով դրսևորվող՝ արտահայտվող, ուժգին, բուռն: Սաստիկ կարոտ՝ քաղց՝ ուրախություն:

փարատելու-ցրել։

  1. Վերնագրի՛ր առաջին մասը: Դերվիշն ու գիտնականը
  2. Մտածի՛ր և գրի՛ր հարցեր առաջին մասի վերաբերյալ:

Ինչ էր անում դերվիշը դրսում։

  1. Կարդա՛ Ղ․ Աղայանի «Հնարագետ ջուլհակը» պատմվածքի երկրորդ  մասը:
  2. Կատարի՛ր պատմվածքի տակ գտնվող առաջադրանքներից 1-ինը, 2-րդը (միայն երկրորդ մասի)։

 ծպտված ման էր գալիս Սպահանի Հայոց թաղումը-թաքուն

տարօրինակ-անսովոր

ջուլհակ-Մանածագործական հաստոցով՝ ոստայնով զանազան կարգի կտորեղեն գործող արհեստավոր, ոստայնանկ, մանածագործ:

ճախարակ-Լիսեռնիկ

Եթե ինձ ճանաչեցիր՝ չլինի թե երևցնես այդ բանը, թող մեր մեջը մնա

հանճար-Տաղանդ

  1. Վերնագրի՛ր երկրորդ մասը: Ջուլհակն ու թագավորը։
  2. Մտածի՛ր և գրի՛ր հարցեր երկրորդ մասի վերաբերյալ:

Ում տեսավ թագավորը։

Ինչ ուղարկեց թագավորը ջուլհակին։

  1. Պատմվածքի առաջին մասը սովորիր պատմել։
Posted in Русский язык 5-ый класс

Зима недаром злится…

Прочитать стихотворение Ф. Тютчева «Зима недаром злится…»

Зима недаром злится,
Прошла ее пора –
Весна в окно стучится
И гонит со двора.

И все засуетилось,
Все нудит Зиму вон –
И жаворонки в небе
Уж подняли трезвон.

Зима еще хлопочет
И на Весну ворчит.
Та ей в глаза хохочет
И пуще лишь шумит…

Взбесилась ведьма злая
И, снегу захватя,
Пустила, убегая,
В прекрасное дитя…

Весне и горя мало:
Умылася в снегу
И лишь румяней стала
Наперекор врагу.

Объясни, почему в словах «злится» и «стучится» отсутствует «ь».
Потому что, в глаголах 3-го лица пишется всегда тся.

Выпиши из текста глаголы в настоящем времени и напиши их в прошедшем времени.

Весна в окно стучится-весна в окно стучилась.

Все нудит Зиму вон-все нудили зиму вон.

И на Весну ворчит-и на весну ворчила.

Вставить, где необходимо, ь.
В холодную погоду зимой надо теплее одеваться. Мне пришлось добираться до дома в темноте. Ребята начали громко смеется. Саша учится плохо потому, что ленится делать уроки. Новый год Петя собирается встречать с друзьями. Завтра ожидается морозная погода.

Он никогда не расстраивается по пустякам. Она всегда радуется успехам своих друзей. Мама мило улыбается по утрам. Сейчас он умоется и побежит завтракать. Ему нужно быстро одеться и бежать в школу. Зачем же так торопится? Я забыла причесатся и выскочила на улицу.

Posted in Մայրենի

Հնարագետ ջուլհակը

1

Շահ-Աբասի ժամանակ հեռու աշխարհից դերվիշի հագուստով մի մարդ է գալիս Սպահան քաղաքը։ Քաղաքի ընդարձակ հրապարակի մեջ այդ դերվիշը մի մեծ շրջան է քաշում փայտով, ինքն էլ կշտին նստում լուռ ու մունջ։ Անցուդարձ անողները նայում են և զարմանալով հարցնում, թե՝ դու ո՞վ ես, այս ի՞նչ բան է, որ դու քաշել ես. արդյոք մի թալիսման չէ՞ սա, և մեզ համար բարի՞, թե՞ չար թալիսման է… Դերվիշը բնավ չի խոսում։ Ամբողջ քաղաքը վարանման մեջ է ընկնում, թե՝ սա ի՞նչ կնշանակե արդյոք։ Վերջը իմաց են տալիս Շահ-Աբասին, թե՝ այսպիսի մի դերվիշ է եկել…

Շահ-Աբասը իր գիտնականներից մեկին ուղարկում է, որ տեսնե ի՞նչ բան է, ի՞նչ է դերվիշի ուզածը, ինչո՞ւ է ժողովրդին սարսափի մեջ գցել։

Գիտնականը գնում է և ասում դերվիշին. — Ո՛վ մարդ, ես հասկանում եմ քո միտքը։ Քո շրջանը նշանակում է երկինք։ Դատարկ է մեջը։ Այդ նշանակում է, որ դու ուզում ես երկինքը կապել, որ ոչ մի ամպ չլինի այնտեղ, որ է՛լ անձրև չգա, սով ընկնի մեր աշխարհքը։ Գիտե՛մ, գիտե՛մ, որ դու կարող ես այդ բոլորն անել, բայց խղճա՛ մեզ, այդպես բան մի՛ անիլ, ինչ որ ուզես՝ քեզ կտա թագավորը…

Դերվիշը բնավ չխոսեց և գիտնականի երեսին անգամ չնայեց։ Բայց ժողովուրդը, լսելով գիտնականի բացատրությունը, ավելի մեծ երկյուղի մեջ ընկավ։ Էլ չէին ասում, թե՝ գուցե սխալ էր գիտնականի բացատրությունը, այլ դրա հակառակ՝ լուն ուղտ շինելով, պատմում էին իրար, թե. «Բա չե՞ք ասիլ, դերվիշը մի ամենազոր մարդ է, այսինչ երկրում հեղեղ և կարկուտ է թափել, բոլոր բնակիչներին կոտորել, այնինչ տեղ յոթը տարի շարունակ կապվել է երկինքը, ոչ մի կաթիլ անձրև չի եկել, սով է ընկել երկիրը, բոլորեքյանք կերել են միմյանց…»։ Մյուս օրը Շահ-Աբասն ուղարկեց մի ուրիշ գիտնական։

— Գիտե՛մ, գիտե՛մ, ով ես դու, մա՛րդ Աստուծո,— ասում է գիտնականը։— Քո շրջանը նշանակում է երկիրս։ Դատարկ է մեջը։ Դրանով ուզում ես ասել, որ ժանտախտով պիտի դատարկես մեր երկիրը։ Խնայի՛ր մեզ. խնայի՛ր, ի սեր Ամենակալին, այդպես բան մի՛ անիլ, ինչ որ ուզենաս՝ քեզ կտանք։

Դերվիշը դարձյալ մնաց լուռ։ Ավելի ևս սաստկացավ ժողովրդի երկյուղը, և նորանոր առասպելներ տարածվեցին քաղաքի մեջ։

Բոլոր գիտնականները հաջորդաբար գնացին դերվիշի մոտ, և բոլորն էլ, ունքը շինելու տեղ, աչքն էլ հանեցին, փոխանակ ժողովրդի կասկածը փարատելու, նրան ավելի երկյուղի ու սնահավատության մեջ գցեցին։

2

Թագավորը կարծում էր, որ դերվիշի արածը մի հասարակ հանելուկ պիտի լինի, և իրան համար շատ ամոթ էր համարում, որ այդ հասարակ հանելուկը լուծող մի գիտնական չունի։ Այսպիսի մտատանջությունով նա մեկ օր ծպտված ման էր գալիս Սպահանի Հայոց թաղումը, ուր հանդիպեցավ մի տարօրինակ բանի։ Մի տանիքի վրա ցորեն կար փռած աղունի համար, ոչ ոք չկար մոտը, բայց մի երկայն եղեգ կար ցցված, որ ինքն իրան անդադար տարուբերվելով քշում էր ճնճղուկներին։ «Այս հրաշքի գաղտնիքը պետք է տան մեջը փնտրել»,— ասաց թագավորն ու ներս գնաց տուն և այնտեղ տեսավ մի ջուլհակ, որ կտավ էր գործում։

Երբ որ թագավորը ներս մտավ՝ ողջունեց ջուլհակին, ջուլհակը նայեց նրա վրա, իսկույն ոտքի կանգնեց, խոր գլուխ տալով պատասխանեց նրա ողջույնին, հետո սկսեց շարունակել իր գործը։ Ջուլհակի աջ ու ձախ կողմին մի-մի օրորոց կար դրված։ Երբ որ նա սկսեց գործել՝ օրորոցներն էլ սկսեցին օրորվիլ տանիքի ինքնաշարժ եղեգի պես։ Օրորոցում եղած երեխաները ծերունու թոռներն էին, որոնց մայրերը, տան մի անկյունում նստած՝ ճախարակով բամբակ էին մանում կտավի համար։ Իր հարսներին գործից չգցելու համար հնարագետ ջուլհակը տանիքի եղեգից մի թել էր կապել, թելի մեկ ծայրը փաթաթել կտավի սանրին, որ իր տարուբերվելովը շարժում էր եղեգը։ Օրորոցներից նմանապես թելեր ուներ կապած, որոնց հակառակ ծայրերը իր աջ ու ձախ մատներին էր փաթաթել։ Աջ ձեռքով մաքուքը նետելիս՝ աջ կողմի օրորոցն էր օրորվում, ձախով նետելիս՝ ձախ կողմինը։ Այսպիսով, նա մեկ անգամից երեք գործ էր կատարում։

Թագավորն այդ ամենը նկատեց և գովեց իր մտքումը նրա հնարագիտությունը, միայն նրա ոտքի կանգնելով խոր գլուխ տալը թագավորի մեջ կասկած ձգեց, թե՝ չլինի՞ իրան ճանաչեց։ Այս բանն ստուգելու համար թագավորը մի մութ հարցմունք արավ նրան.

— Չլինի՜մ, չլինի՜մ…

— Մի՞թե, մի՞թե…— պատասխանեց ջուլհակը։

Թագավորը, «չլինիմ, չլինիմ» ասելով՝ ուզեց ասել ծերունուն. «Եթե ինձ ճանաչեցիր՝ չլինի թե երևցնես այդ բանը, թող մեր մեջը մնա»։ Իսկ ծերունին պատասխանեց՝ «Մի՞թե, մի՞թե», այսինքն՝ «Մի՞թե ես հիմար եմ և այդքանը չգիտեմ»։

— Քանիսի՞ մեջն ես, վարպե՛տ,– հետո հարցրեց թագավորը։

— Երկուսս լրացրել, երեքի մեջն եմ մտել,— պատասխանեց ջուլհակը։

Թագավորի այս հարցմունքը ջուլհակի հասակին էր վերաբերում։ Ջուլհակը պատասխանեց, որ երկու ոտքով ման գալն արդեն վերջացրել է, հիմա գավազան է գործ ածում՝ իբրև երրորդ ոտք, մեկ խոսքով՝ ծերացել է։

Թագավորն այսպիսի շատ մութ հարցմունքներ արավ և բոլորի պատասխանն էլ ստացավ դարձյալ մութ կերպով։ Տեսավ, որ ծերունի հայը մի հնարագետ և հանճարի տեր մարդ է թե՛ գործով և թե՛ խոսքով, մտածեց, որ միայն սա՛ կարող է դերվիշի պատասխանը տալ։

— Դու, որ այդչափ հնարագետ ես,— ասաց թագավորը,— եթե մի քանի սագ ուղարկեմ քեզ մոտ՝ կարո՞ղ ես փետրել նրանց։

— Դրա քաջ վարպետն եմ ես,— ասաց ջուլհակը։

3

Այս պատասխանն ստանալուց հետո թագավորը գնաց։ Շատ չանցավ՝ ջուլհակի մոտ եկան թագավորի գիտնական նազիր-վեզիրները։

«Ահա՛ եկան թագավորի սագերը, իրա՛վ որ լավ փետրելու թռչուններ են»,— ասաց ջուլհակը ինքն իրան։

Թագավորը տուն գնալով սաստիկ բարկացել էր գիտնականների վրա և սպառնացել էր, որ եթե գոնե մի մարդ չգտնեն, որ դերվիշին պատասխան տա, նրանց բոլորին էլ կաքսորե։ Այսպես նեղի գալով՝ որոշեցին դիմել հնարագետ ջուլհակին, որի համբավը նրանցից մեկը լսել էր։

— Վարպե՛տ եղբայր, կարող չե՞ս արդյոք մի պատասխան տալ մեր տարօրինակ հյուրին, որ ժողովրդի վրա սարսափ է տարածել,— ասացին գիտնականները և պատմեցին դերվիշի դեպքը, որ արդեն հայտնի էր ջուլհակին։

— Ինչո՞ւ չէ… կարող եմ… բայց մեծ ծախք կպահանջվի դրա համար։ Պետք է ձեռք բերել մի կախարդական գավազան, մի անմահական սխտոր և մի ոսկի ձու ածող հավ։

Գիտնականները մնացին ապշած։

— Դրա ծախքը մե՛նք կվճարենք,— ասացին նրանք ուշքի գալով,— միայն՝ մենք չենք կարող գտնել այդ բաները, ինչ որ դու ես ասում։

— Երեք բան է իմ ուզածը, և ես ի՛նքս կգտնեմ, միայն՝ ամեն բանի համար մի գլխարկ լիքը ոսկի է պետք։ Դուք երեք հոգի եք, ամենքդ ձեր գլխարկովը մեկ ոսկի կբերեք, ես էլ կգամ դերվիշին պատասխան կտամ։

Գիտնականները ճարահատած համաձայնեցին։ Գնացին երեք գլխարկ ոսկի բերին, տվին ջուլհակին։ Այսպես փետրելով նրանց, ինչպես պատվիրել էր թագավորը, վեր կացավ առավ իր հոնի գավազանը, մի գլուխ հոտած սխտոր, ոտի մեկը կոտրած մի հավ, և գնաց սարսափ տարածող դերվիշի մոտ։

Հավաքվեցին բոլոր քաղաքացիք, ներկա էր և թագավորը՝ իր բոլոր իշխաններով։

Ջուլհակը չխոսեց դերվիշի հետ. նա լուռումունջ իր գավազանի ծայրով մի խոր ակոս քաշեց շրջանի մեջտեղով ծայրե ի ծայր և այսպիսով դերվիշի շրջանը երկու հավասար մասի բաժանեց և նստեց նրա դեմ հանդիման։

Դերվիշը երկար մտածեց, գլուխը թափ տվավ. վերջը մի գլուխ սոխ հանեց, դրավ առջևը։

Ջուլհակը, առանց երկար մտածելու, իսկույն իր սխտորը հանեց, դրավ իր առջևը։ Բարկացավ դերվիշը և իր ջեբից հանեց մի բուռ կորեկ և շաղ տվավ ամբողջ շրջանի մեջ։

Ջուլհակը փեշի տակից հանեց իր հավը, որ իսկույն կտկտալով կերավ բոլոր կորեկը։

Դերվիշն էլ մինչև վերջը չսպասեց, իսկույն վեր կացավ և մռմռալով հեռացավ-գնաց…

Թագավորը մոտեցավ ջուլհակին և խնդրեց, որ բացատրե այդ հանելուկի նշանակությունը։

— Ո՛ղջ լինի թագավորը,— ասաց ջուլհակը։— Այս մարդը մի խելագար դերվիշ է։ Երևակայել է, որ ինքը մի շատ զորեղ իմաստուն մարդ է և կարող է մեր ամբողջ աշխարհքին տիրել։ Իր քաշած շրջանով ուզում էր մեզ հասկացնել, թե իրա՛նն է բոլոր մեր երկիրը։ Ես չուզեցա հասկացնել նրան, որ այդ խելագարություն է, այլ՝ կես արի մեջտեղից, որով ուզեցա ասել՝ թե կեսն էլ իմն է։ Նա բարկացավ և իր սոխով ինձ պատերազմ հայտնեց կամ ուզեց ասել՝ մեր մեջ դառնություն կծագի, կռիվ կլինի։ Ես էլ իմ սխտորով հասկացրի նրան, որ ես փախչող չեմ, թեկուզ կռվից էլ վատթար բան պատահի։ Նա կորեկով ինձ սպառնաց, որ իր զորքերն անհամար են։ Ես էլ իմ հավով ցույց տվի, որ ահա՛ այսպես կջարդեմ ես քո անհամար զորքը։ Դրա վրա նա տեսավ, որ է՛լ չի կարող մեզ վախեցնել, փախավ-գնաց…

Քաղաքացիք շատ ուրախացան, որ վերջապես ազատվեցին դերվիշի տալիք երևակայական սովից ու մահից, և ամենքը միաբերան գոչեցին. «Կեցցե՜ ջուլհակը»։

Շահ-Աբասը, որ շատ արհեստասեր թագավոր էր, գովեց ջուլհակին և հետո հարցրեց.

— Ի՞նչ արիր իմ սագերին, լավ փետրեցի՞ր, թե՞ ոչ…

— Ո՛ղջ լինի թագավորը, այո՛, լա՜վ փետրեցի, ահա՛ նրանց փետուրները,— ասաց ջուլհակը և թագավորի առջևը դրավ մի պարկ ոսկի։

— Քե՛զ են արժանի այդ ոսկիքը,— ասաց թագավորը,— դու ավելի օգտակար գործադրություն կգտնես դրանց համար։ Մի այդքան էլ իմ գանձարանից ստացիր և մի մեծ գործարան բաց արա. թող ծաղկի քո արհեստը իմ երկրիս մեջ։ Այսուհետև իմ պալատի դռները միշտ բաց են քեզ համար, թող իմ հովանավորությունը լիուլի տարածվի քո իմաստուն ժառանգների և քո ազգի վրա։

  1. Դերվիշ — մահմեդականների թափառաշրջիկ կրոնավոր, խև
  2. Բոլորեքյան — բոլորը, ամենքը, բոլորը միասին
  3. Մաքուք — մաքոք

Հարցեր և առաջադրանքներ

  1. Գրի՛ր կապույտ գրված բառերի հոմանիշները:
  2. Բացատրի՛ր նարնջագույնով գրված նախադասությունները, արտահայտությունները:
  3. Հնարագիտություն, թագավոր, կտավ, հարցմունք, կախարդական, անմահական, գլուխ, արհեստասեր բառերը բաղադրիչների բաժանի՛ր, որոշի՛ր կազմությունը (պարզ, բարդ, ածանցավոր, բարդ ածանցավոր):

Հնարագիտություն — հնար + ա + գիտ + ություն – բարդ ածանցավոր բառ

Թագավոր — թագ + ավոր – ածանցավոր բառ

Կտավ — պարզ բառ

Հարցմունք — հարց + մունք – ածանցավոր բառ

Կախարդական — կախարդ + ական –  ածանցավոր բառ

Անմահական — ան + մահ + ական – ածանցավոր բառ

Գլուխ — պարզ բառ

Արհեստասեր — արհեստ + ա + սեր – բարդ բառ

  1. Պատմվածքից դո՛ւրս գրիր 5  անձ ցույց տվող, 5 իր ցույց տվող գոյականներ: Պատմվածքից փորձիր գտնել և դուրս գրել հատուկ գոյականը:

Ջուլհակ, դերվիշ,թագավոր, եղբայր, գիտնական։

Փայտ, ցորեն, սագ, փեշ, մարդ։

Հատուկ գոյականներ – Շահ-Աբաս, Սպահան։

  1. Բնութագրի՛ր դերվիշին, ջուլհակին:

Դերվիշը շատ երևակաող և հետաքրքիր մարդ է։

Ջուլհակը շատ խելացի էր և շատ աշխատասեր։

  1. Ի՞նչ սովորեցրեց  քեզ պատմվածքը:  Բանավոր ներկայացրո՛ւ:
Posted in Հայրենագիտություն

Արտաշեսյանների արքայատոհմը

Արտաշեսյան արքայատոհմը գահակալել է մ. թ. ա. 189 – մ. թ. 1 թթ-ին: Նրանց օրոք Մեծ Հայքի թագավորությունը հասել է իր հզորության գագաթնակետին: Արքայատոհմը կոչվել է հարստության հիմնադիր արքա Արտաշես Ա-ի (մ. թ. ա. 189 թ. – մոտ160 թ.) անունով:

Հարստության հիմնումը,Արտաշես Ա արքան.

Արտաշեսյանների թագավորություն, մ․թ․ա․ 189- մ․թ․ 1 թվականներին գոյություն ունեցած թագավորություն է, որի հիմնադիրը Արտաշես Ա Բարեպաշտն է։ Թագավորությունն իր հինադրման սկզբնական շրջանում ունեցել է նվազագույնը 250 հազար կմ2 տարածք, իսկ հզորության գագաթնակետի՝ Տիգրան Մեծի ազդեցության ոլորտը ընդգրկել է շուրջ 3 մլն կմ2 տարածք։ Թագավորության մայրաքաղաքն ի սկզբանե եղել է Երվանդ Դ Վերջինի կողմից կառուցված Երվանդաշատը, ապա Արտաշես Ա-ի կողմից կառուցված է Արտաշատ քաղաքը։ Հետագայում, երբ ստեղծվեց Տիգրան Մեծի աշխարհակալությունը ՝ Արտաշատը ընկավ պետության ծայր հյուսիսում, և Տիգրան Մեծը Աղձնիքում հիմնադրեց Տիգրանակերտը։

Արտաշեսյանների զինանշան

Արտաշես Ա Բարեպաշտ (Ք. ա. 189-160 թթ.)Հայոց թագավոր մ.թ.ա. 189 թվականից։ Զարեհի որդին, Երվանդունի տոհմից։ Արտաշես Ա սելևկյան բանակում նախապես եղել է բարձրաստիճան զինվորական։ Սելևկյան թագավոր Անտիոքոս III Մեծը, Երվնդունիներից նվաճելով Հայաստանի զգալի մասը, մ.թ.ա. շուրջ 200 թվականին նրա կառավարիչ է կարգել Արտաշես Ա–ին: Մագնեսիայի ճակտամարտում Հռոմից Անտիոքոս III–ի կրած պարտությունից հետո, Արտաշես Ա անկախ է հռչակել Հայաստանը և հիմնել նոր արքայատոհմ, որն իր հիմնադրի անունով պատմագրության մեջ կոչվում է Արտաշեսյան:

Արտաշեսի վերափոխիչ գործունեության մեջ կարևոր տեղ է գրավում Արտաշատ մայրաքաղաքի հիմնադրումը։ Արևելքում տարածված սովորույթ էր, որ նոր արքայատոհմի հիմնադիրը, գահ բարձրանալով, նոր մայրաքաղաք էր կառուցում։ Արտաշատը կառուցում է մոտ Ք.ա. 185 թվականին Արարատյան դաշտում՝ Երասխ և Մեծամոր գետերի ջրկիցում։ Քաղաքի անառիկ դիրքը նկատի ունենալով՝ հունահռոմեական պատմիչներն այն անվանել են «Հայկական Կարթագեն»: Արտաշեսը կառուցել է նաև այլ քաղաքներ Զարեհավան, Զարիշատ և այլն։ Վերջիններս անվանվել են ի պատիվ Արտաշեսի հոր՝ Զարեհի։

Տիգրան 2 Մեծ.

Տիգրան Բ Արտաշեսյան, առավել հայտնի է որպես Տիգրան Մեծ,Մեծ Հայքի թագավորության արքա Արտաշեսյանների հարստությունից,որը կառավարել է մ․թ․ա․ 95 թվականից մինչև իր մահը՝ մ․թ․ա․ 55 թվականը։ Մ.թ.ա. 115-ին անժառանգ Արտավազդ Ա-ն, որը կարճատև պատերազմում պարտվել էր պարթևաց գահակալին, ստիպված է լինում եղբորորդուն՝ Տիգրանին, որպես պատանդ հանձնել հակառակորդի արքունիքին։ Վերջինս պատանդությունից վերադառնում է միայն մ․թ․ա․ 95 թվականին՝ հոր՝ Տիրան կամ Տիգրան Ա արքայի մահվամբ պայմանավորված։ Պատանդությունից ազատվելու դիմաց հայոց աշխարհաժողովը ստիպված է լինում Միհրդատ Բ-ին զիջել Մեծ Հայքի հարավ-արևելքում գտնվող «Յոթանասուն հովիտներ» կոչված տարածքը։

Տիգրան Մեծի օրոք Մեծ Հայքի թագավորությունը հասնում է իր հզորության գագաթնակետին։ Պարտության մատնելով Պարթևական թագավորությանը և ստանալով Սելևկյան գահը՝ Հայքը կարճ ժամանակով դառնում է  Առաջավոր Ասիայի հզորագույն պետությունը. Տիգրան Մեծի տերությունը տարածվում էր Կասպից ծովից մինչև  Միջերկրական ծով, Կովկասյան լեռներից մինչև Միջագետքի  անապատները։ 

Արտաշատի պայմանագիր.

Արտաշատի պայմանագիր, կնքվել է հռոմեական զորավար Գնեոս Պոմպեոսի և հայոց արքա Տիգրան Մեծի միջև։ Արտաշատի պայմանագրով ավարտվել են մ.թ.ա. 60-ական թվականների հայ-հռոմեական պատերազմները։ Մ.թ.ա. 66 թվականին Հայաստանը եղել է ներքին ու արտաքին անբարենպաստ պայմաններում։ Պոմպեոսից պարտվելով՝ Պոնտոսի Միհրդատ VI Եվպատոր թագավորը փորձել է դավադրությամբ հայկական գահին բազմեցնել Տիգրան Բ Մեծի որդիներից մեկին, որ ծնվել էր իր դուստր Կլեոպատրայից՝ հուսալով օգտագործել Հայաստանի ուժերը Հռոմի դեմ նոր արշավանքի համար։ Նրա երկու թոռնորդիները դավադրության անհաջող փորձից հետո սպանվել են, երրորդը՝ Տիգրան Կրտսերը, գործակցել է Պարթևաց Հրահատ III թագավորի հետ, կնության առել նրա դստերը և պարթևական ուժերով հարձակվել Հայաստանի վրա։ Չնայած նա պարտվել է Տիգրան Բ Մեծից և մոր՝ Կլեոպատրայի հետ փախել նախ պապի՝ Միհրդատ VI-ի, ապա Պոմպեոսի մոտ, սակայն Հայաստանում չի վերացել ներքին երկպառակությունների սպառնալիքը։ Հայաստանի վրա միաժամանակ հարձակվել են Հռոմը և Պարթևստանը։ Այս իրավիճակում Տիգրան Բ գերադասում է բանակցել Պոմպեոսի հետ։ Ուժերը պահպանելու և Արևելքում Հռոմի նվաճումները ծավալելու նպատակով Պոմպեոսը հաճությամբ ընդունել է Տիգրանի հաշտության առաջարկը։ Ըստ հաշտության պայմանների, Տիգրանը հրաժարվել է արտաքին նվաճումներից՝ Ասորիքից, Արևելյան Կիլիկիայից, Փյունիկիայից, Կապադովկիայից։ Ծոփքն ու Կորդուքը տրվել են Տիգրան Կրտսերին, որը հոր մահից հետո ժառանգելու էր նրա գահը։ Հայաստանը Հռոմին վճարել է 6000 տաղանդ ռազմատուգանք։ Հայաստանը ճանաչվել է իբրև Հռոմի բարեկամ և դաշնակից։ Այնուհետև Պոմպեոսն աշխատել է թուլացնել պարթևական պետությունը և վանել հայկական գահից Հրահատ III-ի բարեկամ Տիգրան Կրտսերին։ Շուտով Տիգրան Կրտսերը Պոմպեոսի դեմ ընդվզելու, նրան անարգելու մեղադրանքով ձերբակալվել է և ուղարկվել Հռոմ։ Տիգրան Բ Մեծը կրկին Մեծ Հայքին է միացել Ծոփքն ու Կորդուքը։ Թեև հաշտության պայմանները եղել են ծանր, Հայաստանը չի դարձել Հռոմին վասալ պետություն, չի խախտվել նրա ամբողջականությունը։

Արտաշես Ա, մ. թ. ա. 189- մ. թ. ա. 160

Արտավազդ Ա, մ. թ. ա. 160 – մ. թ. ա. 115

Տիգրան Ա, մ. թ. ա. 115 –  մ. թ. ա. 95

Տիգրան Բ, մ. թ. ա. 95- մ. թ. ա. 55

Արտավազդ Բ, մ. թ. ա. 55- մ. թ. ա. 34

Արտաշես Բ, մ. թ. ա. 30- մ. թ. ա. 20

Տիգրան Գ, մ. թ. ա. 20- մ. թ. ա. 8

Տիգրան Դ և Էրատո, մ. թ. ա. 8- մ. թ. ա. 1

Հարցեր և առաջադրանքներ

  • Ո՞ր թվականներին է հիմնադրվել Արտաշեսյան արքայատոհմը։

Մ․թ․ա․ 189- մ․թ․ 1 թվականներին։

  • Ո՞վ էր Արտաշեսյան արքայատոհմի առաջին արքան և ո՞ր թվականներին է թագավորել։

Արքայատոհմը կոչվել է հարստության հիմնադիր արքա Արտաշես Ա-ի (մ. թ. ա. 189 թ. – մոտ160 թ.) անունով:

  • Ո՞ր թագավորի օրոք Մեծ Հայքի պետությունը հասավ իր հզորացման գագաթնակետին։

Տիգրան Մեծի օրոք Մեծ Հայքի թագավորությունը հասնում է իր հզորության գագաթնակետին։

  • Ո՞ր թվականներին է թագվորել Տիգրան Բ Մեծը։

Մ․թ․ա․ 95 թվականից մինչև իր մահը՝ մ․թ․ա․ 55 թվականը։

  • Համացանցի օգնությամբ այլ տեղեկություններ հավաքիր Տիգրան Բ Մեծի մասին։

Տիգրան Բ-ն Արտաշես Ա արքայի թոռն է, Տիրանի (Տիգրան Ա) գահաժառանգ որդին: Արտավազդ Ա-ն, մ. թ. ա. 113–112թթ-ի հայ-պարթևական պատերազմում պարտություն կրելով, անժառանգ եղբորորդի Տիգրանին ստիպված պատանդ է տալիս պարթևներին: Հոր մահից հետո Տիգրանը վերադառնում է հայրենիք և մ. թ. ա. 95թ. թագադրվում Աղձնիքի սրբավայրերից մեկում (հետագայում այնտեղ կառուցում է Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը):

Իր ազատության դիմաց նա պարթև Միհրդատ Բ Արշակունուն (մ. թ. ա. 123–87թթ.) զիջել է «Յոթանասուն հովիտներ» կոչված տարածքը Մեծ Հայքի հարավ-արևելքում: 

Տիգրանն իր գահակալության երկրորդ տարում Մեծ Հայքին է միացրել Ծոփքի թագավորությունը և դուրս եկել Եփրատի ափերը: Մ. թ. ա. 94թ.Արտաշատում կնքել է հայ-պոնտական դաշինքը: Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ VI Եվպատորն այդ առթիվ իր դուստր Կլեոպատրային կնության է տվել Տիգրանին: Հավատարիմ այդ դաշնագրին՝ մ. թ. ա. 93–91թթ. Հայոց արքան վճռականորեն պայքարել է Կապադովկիայում հռոմեական տիրապետության հաստատման դեմ:

Սակայն Պարթևստանի հետ Հռոմի դաշնակցությունը հարկադրել է Տիգրան Բ-ին դադարեցնել առճակատումը: Թիկունքը հյուսիսից ապահովելու համար  մ. թ. ա. 91–86թթ.Տիգրանն իրեն է ենթարկել Վիրքն ու Աղվանքը և նախապատրաստվել Պարթևստանի դեմ պատերազմի: Մ. թ. ա. 87–85թթ. հաղթել է հայ-պարթևական պատերազմում. վերադարձրել է «Յոթանասուն հովիտները», գրավել Ատրպատական-Մարաստանը, հասել մինչև Եկբատան քաղաքը, ապա գրավել Հյուսիսային Միջագետքը, Կորդուքը, Ադիաբենեն, Միգդոնիան, Օսրոյենեն: Մ. թ. ա. 85թ-ի հայ-պարթևական պայմանագրով Տիգրան Բ-ն Առաջավոր Ասիայում հաստատել է իր գերիշխանությունը. պարթև Արշակունիները նրան են զիջել արքայից արքա տիտղոսը: 

Posted in Մայրենի

Ինքնաստուգում

Վաղուց, շատ վաղուց մի մարդ էր ապրում: Նա աշխարՀի ամենաբարի մարդն էր: Հենց լույսը բացվում էր, վերցնում էր իր սրինգն ու շրջում գյուղից գյուղ, քաղաքից քաղաք: Նա իր սրինգի քաղցր մեղեդիներով մխիթարում էր  վշտացածներին, բժշկում հիվանդներին: Երբ լսում էին նրա նվագը, թշնամիները հաշտվում էին, խոսում սիրո և եղբայրության մասին:
Մի անգամ ուշ գիշերով մարԴը տուն էր վերադառնում անտառի միջով: Հանկարծ շատ մոտիկից լսվեց գայլերի ոռնոցը, մի քիչ հետո խավարի մեջ պսպղացին նրանց աչքերը: Մարդը մի պահ քարացավ, բայց իսկույն սթափվեց, ձեռքն առավ սրինգն ու սկսեց նվագել: Հնչեց կախարդական մեղեդին, և գայլերը նստեցին գետնին, գլուխները դրեցին առջևի թաթերի վրա ու կարծես քարացան:

2. Բնութագրի՛ր այս պատմության մարդուն՝ պատմելով նրա կատարած գործերի մասին: Նա այնքան լավ էր նվագում, որ մեղեդին կարծես կախարդական լիներ։ Նրա բարությամբ, նա կարող էր հաշտեցնել և բուժել մարդկանց։

3. Մարդն ինչպե՞ս փրկվեց գայլերից:

Նա հանեց իր սրինգը, սկսեց նվագել և գայլերը լսելուց իր մեղեդիները — քարացան։

4. Վերնագրի՛ր տեքստը: Սրնգահարի կյանքը։

5. Կազմի՛ր նոր բառեր  աշխարհ, ճանապարհ բառերով:

Աշխարհաշրջիկ, ճանապարհային ։

6. Դո՛ւրս գրիր ընդգծված բառերը՝ դիմացը գրելով, թե յուրաքանչյուրն ինչ խոսքի մաս է:

ամենաբարի- ածական

սրինգ- գոյական

մխիթարում էր-բայ

անտառի-գոյական

կախարդական- ածական

7. Համառոտի՛ր նախադասությունը՝
Նա իր սրինգի
 քաղցր մեղեդիներով մխիթարում էր վշտացածներին:

Նա իր սրինգի ձայնով բուժում էր մարդկանց։

8. Գտիր տրված նախադասության ենթական և ստորոգյալը՝

Մի ան.ամ ուշ գիշերով մար.ը տուն էր վերադառնում անտառի մի.ով:

Ենթակա-մարդը, ստորոգյալ-վերադառնում էր

4. Հետևյալ բառերի հոմանիշները գրի՛ր՝ մխիթարել, պսպղալ, թշնամի:

Մխիթարել-սփոփել

Պսպղալ-փայլել

Թշնամի-հակառակորդ

5. Տրված թվերը գրի՛ր բառերով՝ 2099, 37, 45, 766, 84:

Երկու հազար իննսունինը, երեսունյոթ , քառասունհինգ, յոթ հարյուր վաթսունվեց, ութսունչորս։